Rulman ve dişli arızalarını tespit etmeyi amaçlayan erken teşhisin güncel teknolojisi AMS Asset Monitor’un kısa eğitimlerle bile rahatlıkla kullanılabilir olduğunu belirten Nebil Topacık ile ürünü satın alma yöntemleri ve kestirimci bakım faaliyetlerinde sunduğu üstün teknik özellikleri üzerine bir röportaj gerçekleştirdik.
Nebil Bey öncelikle kısaca sizi tanıyabilir miyiz?
Maray Makine’de 3 yıldır çalışıyorum, bundan daha önce maden ve iş makinaları sektöründe çalıştım. Şu an Maray Makina’da Reliability Solution tarafında hem satış hem satış sonrası destek faaliyetleri yürütüyorum.
AMS Asset Monitor’un üstün özelliklerini tanıyabilir miyiz?
AMS Asset Monitor, patenti Emerson’a yakın ve içinde PeakVue ve PeakVue Plus teknolojisini barındıran bir ürün. Bu teknoloji; rulman ve dişli arızalarını tespit etmeyi amaçlayan erken teşhis için geliştirilmiş bir teknoloji. AMS Asset Monitor kullanımı çok kolay bir ürün ve web arayüzü. Biraz bu işlerle haşır neşir olmuş insanların eğitim almadan bile rahatlıkla hiç kimseye ihtiyaç duymadan makinalarını kontrol edebileceği, konfigüre ettikleri makinalar üzerinden dataları çok rahatlıkla okuyabileceği bir ürün. Geleneksel ürünlerden en büyük farkı; normal şartlarda bu işler yapılırken grafikler analiz edilir ve arıza teşhisi bu analizlerle yapılmaya çalışılır. Bu üründe ise hazır toollar var. Bu toollar yaptığınız kestirimci bakım işinde balanssızlık, dönme devrinin birinci katında, spektrumda görünür ve biz buna balanssızlık deriz. Bu üründe ise bar grafiği şeklinde hazır arıza parametreleri var, örnek veriyorum balanssızlığı, ayarsızlığı, gevşekliği, rulman arızalarını, yağsızlık ve benzeri problemleri hiç bilmeseniz bile bir yüzdelik bar grafiği şeklinde, yeşilden kırmızıya ve sarıya dönecek şekilde görebiliyorsunuz. Yani çok fazla bilgi birikimine ihtiyaç duymadan arıza teşhisi yapabiliyorsunuz.
Normalde arızalar için uyarı ve alarm parametreleri verilirken geçmiş verilere bakılır. Eğer makinayla alakalı geçmiş bir veri yoksa bunun dışında ürünün web arayüzünde ISO standartlarının bulunduğu bir bölüm var. Eğer makine ile ilgili hiçbir bilgi yoksa, geçmiş bir veri yoksa bu web arayüzünden makinanın gücüne, değerlerine, kilovatına bakılır ve bu ürün ISO normunda 10816 standardında bu makinanın hangi seviyede olduğu okunabilir. Web arayüzü o makinanın bu standarda göre alarm parametrelerini otomatik olarak belirler. Ek olarak bu üründe logic’ler oluşturulabilir.
Ürün çok yeni bir ürün, henüz 2020 yılında pazara sunuldu. Normalde bu ürünler kart tipi yani sabit ve esnek olmayan ürünlerdi. Bu ürün biraz daha DCS sistemindeki PLC’ler gibi her bir veri girişi için yani sıcaklık için sıcaklık kartı, vibrasyon için vibrasyon kartı gibi birçok şeye entegre olabilir. Sahadan veri alıyorsanız, örneğin termokupl ile makinadan sıcaklık izlemesi yapıyorsan bu cihaza entegre edip bar grafiği oluşturabilir, alarmlar oluşturabilirsiniz ve kendi DCS’inize dijital input /output kartları ile veri aktarabilirsiniz. OPC ve ModBUS protokolleri ile de veri aktarabilirsiniz.
Eğer bu ürünün bu kısımları yeterli gelmiyor, analizi kendim yapmak istiyorum diyorsanız; ‘AMS Machine Works’ adında bir platformumuz var. Bu üründen alınan ham veriler OPC aracılığıyla AMS Machine Works’e aktarılır ve sonra çok detaylı bir analiz yapma imkanı verir.
Donanım kısmında veri sağlayan sensörleri tanıyabilir miyiz?
Bir elektrik motoru var, arada kaplin var, redüktör var, sonrasında bir pinyon, pinyon yatakları, karşıda bir dişli var ve değirmenin tarihini izlemek istiyorsunuz. Bu sürekli izleme sistemi olduğu için tek eksenden veri almak yeterli olacaktır. Bu bahsettiğim için; motorun arkasına, motorun arka yatağına, ön yatağına, redüktörün giriş ve çıkışlarına, pinyon yataklarına ve değirmen ön yataklarına sensörler yerleştiriyorsunuz. Bunlar vibrasyon, sıcaklık ve hangi değeri ölçmek istiyorsanız o parametre için atanmış sensörler olabilir. Bu sensörler kablolar aracılığıyla bu ürünün girişlerine bağlanıyor. Her bir karta kendi sensörü bağlanıyor. Örneğin vibrasyon kartının olduğu yere vibrasyon sensörünü bağlıyorsunuz, sıcaklık izliyorsanız sıcaklık kartına bağlanıyorsunuz. Ürünün montaj aparatları var. Değirmenin hemen yanında bir yere koyabilirsiniz. Bir Ethernet kablo ile kendi lokal ağınıza bağlayıp web arayüzünden görebilirsiniz. Ya da ürün router’ını talep edersiniz router’ı gelir, işletme bir tane data hattı alır, data hattı üzerinden telefonunuzdan, bilgisayarınızdan her an her yerden verilere erişebilirsiniz.
Yedek parça, bakım maliyetlerinin geçmişe yönelik ömür ve değişim süresi analizlerini de bu veriler üzerinden görebiliyor muyum?
‘Historical Data’ adını verdiğimiz kısımdan geçmiş dataları görebiliyoruz. Örneğin 6 ay önce bir arıza yakalamışsınız, o arıza için gerekli önleyici faaliyeti yapıp rulmansa rulmanı değiştirip yağ ile ilgili bir problemse yağı değiştirip düzeltmişsiniz ve grafik değerleriniz normale dönmüş, bir altı bu noktada izlemeyi sürdürmüş ve yine aynı tip bir arızanın benzer periyot aralıklarında yaşandığını görüyorsanız bu kök nedeni bulmadığınız anlamına gelir.
Arızayı önden yakalayıp tesise plansız duruş yaşatmıyor olabilirsiniz ama tekrar eden bir problem var. Burada aldığınız veri bu makine için yeterli değil. Sadece vibrasyon verisi alıyorsanız, yalnızca vibrasyon verisi ile bu sorunu tespit edemiyorsunuz. Belki sıcaklık verisini de ya da proses parametrelerini de izlemeniz gerekecek. İzleniyorsa da vibrasyon analizini yaparken bu verileri göz önünde bulunduracaksınız. Örneğin makine bin devir / dakika dönerken ölçüm aldınız, ölçümlere bakarak analiz yaptınız, sorunu balanssızlık olarak tespit ettiniz. 2000 devirde dönerde sıfır balanssızlık değeri alıyorsanız her seviyede farklı bir karakteristik var ve farklı bir değişken var demektir burada. Bu sebeple bu değişkeni de takip etmeniz gerekiyor. Proses verileri, vibrasyon analizi ile birlikte alınıyorsa farklı devirlerde proses verilerinin nasıl değişkenlik gösterdiğini de tespit etmeniz gerekiyor. Bunu yaptığınızda kök nedeni bulursunuz. Örneğin 2000 devire çıktığında aslında o yataklara uygun bir rulman olmadığını tespit edip, eksenal yükü alması gerektiği halde almadığını ve kendini hasarladığını görüyorsanız rulman üreticisi ile konuşup; ‘Benim eksenal yükü alan rulmana da ihtiyacım var’ diyebilirsiniz. Sonrasında makinada gerekli modifikasyonu yaparak sonrasında sorunun çözülüp çözülmediğini takip ederek kök nedene ulaşıp sorunu ortadan kaldırmış olursunuz. Sorun halen sürüyorsa da başka parametrelere de bakmanız gerekir. Fakat genel olarak yüzde 90-95 oranında verim elde edersiniz bu tür bir uygulama ile.
Peki mevcut bir makinamı ya da sonradan yatırım yaptığım ve üretime dahil ettiğim bir makinamı da izlemeye alabiliyor muyum kolaylıkla? Yoksa yine size başvurmam mı gerekiyor?
Bize başvurmanız şart değil. Normal şartlar altında ürünün devreye alması süpervizör eşliğinde yapılır. Bir günlük veya 7-8 saatlik bir eğitimle ürünün her detayına ait bilgiyi öğrenebilirsiniz. Kendiniz bir şeyi bozmaktan korkmadan deneme yanılma yoluyla ürünü inceleyebilirsiniz. Cihazı tekrardan konfigüre etmek sizin en fazla bir saatinizi alacaktır. Makina modifikasyonu yapıp sistemi yeniden devreye almak istediniz fakat üstesinden gelemediniz… Maray Makina olarak bizden ya da Emerson’dan bu konuda destek alabilirsiniz. Hali hazırda ürünü satın alırken anlaşma yaparsanız uzun süreli teknik destek de alabilirsiniz.
Peki ölçümlediğiniz parametrelerin alt seviye, üst seviye ve alarm seviyelerini belirlediniz ve yedeklemek istediniz. Burada neye ihtiyacım var?
Bu bilgileri yedeklemek sizin için yedeklemek çok çok önemliyse daha önce bahsettiğim AMS Machinery Works platformunu mutlaka alırsınız. Buradan aldığınız ham datayı aktarırsınız. Bu bir vibrasyon analiz yatırımı ve içinde farklı parametreler de var. Sahada bir kereye mahsus bu sistemi kurarsınız ve sürekli serverda verileriniz saklanır. Dilerseniz de senelik kiralama yöntemi ile abonelik sistemiyle bu sistemden faydalanabilirsiniz. Bu model dünyada daha çok rağbet görüyor. Cloud yöntemini senelik abonelik yöntemiyle aldığınızda siz istemeden softwareniz sürekli güncelleniyor ve yeni teknolojiler ekleniyor. Komple bir sistem satın aldığınızda 2020 yılında aldığınız bir ürün için 3 yıl sonra software tarafında geliştirmeler yapıldığında bundan yararlanmak için satış sonrası hizmetler için anlaşma yapmanız ve satış sonrası hizmet paketini almanız gerekiyor. Halbuki tek seferde bir yazılımı satın aldınız, siz onu 15 sene de kiralık modelle ödeyebilirken hem her zaman güncel kalıyorsunuz hem de ödemenizi 1 yıla yaymış oluyorsunuz ve sürekli bir destek oluyor arkanızda.
İlk başta en çok hangi sektörlerden talep edildi?
Bu ürün aslında ilk çalışmaları yapılırken pompa, ısı değiştiriciler ve fan grubu için üretildi. Yazılımlarda onlara özel adversierler oluşturuldu. Tüm tipteki pompalar için özel adveriserler oldu bunlar. Sonra ürün gelişimi ve geri dönüşler çok iyi olduğu için ürün gelişimi yapıldı ve şu an hala gelişimler devam ediyor. Şu an standart iki şaftlı veya üç şaftlı redüktörün ölçümünü yapabilirsiniz ama bir çimento tesisinde dik değirmen redüktör ölçümünü konfigüre edemezsiniz çünkü planet redüktördür ve daha karmaşık bir yapısı vardır. Üründeki gelişim ve iyi dönüşler tespit edilince şu anda bunun üzerinde çalışıyoruz. 2022’nin ortalarında bu ve benzeri makineler için de bu iş yapılabilecek. Dolayısı ile bu yatırımı bugün yapmak önümüzdeki 10 yıl sonrası için de çok faydalı olacak. Çünkü ürün donanım ve kasa olarak belki çok değişikliğe uğramayacak ama software sürekli güncel teknolojilerle tesislerdeki diğer makineleri de ölçümleyebilmek ve daha çok izleyebilmek için sürekli güncellenecek. Doğal olarak siz bu ürünü aldıktan 10 yıl sonra eskidiği için değiştirilmesi gerekmeyecek.
