Yeni tank sahasında örnek bir otomasyon sistemi kurulacak

Kapak konumuz kapsamında gerçekleştirdiğimiz Altıntel Liman ve Terminal İşletmeleri ziyaretimizde İşletme Müdürü Serdar Cingöz, Enerji ve Elektrik Bakım Müdürü İlhan Bulut ile birer röportaj gerçekleştirdik. Röportajımızda, markanın ölçü – kontrol ve otomasyon ürün ve sistemleri adına tercih ettikleri marka ve ürünleri üzerine konuşma fırsatı bulduk. Aynı zamanda sahada gerçekleştirilecek olan yeni tank sahasında devreye alınacak otomasyon sisteminin yeteneklerini yine yeni sayımızda dergimize taşıdık. Keyifli okumalar dilerim.

Altıntel Liman ve Terminal İşletmeleri A.Ş. Enerji ve Elektrik Bakım Müdürü İlhan Bulut

Sizleri ve sektör tecrübenizi tanıyabilir miyiz öncelikle?
Altıntel Liman ve Terminal İşletmeleri Enerji ve Elektrik Bakım Müdürü İlhan Bulut: Benim kimyasalda 25. yılım. 1995 yılı Yıldız Teknik Üniversitesi Elektronik ve Haberleşme Mühendisliği Bölümü mezunuyum.1996 yılında Barlan Metal Dilovası Tesislerinde göreve başladım. 1998 yılında Solventaş’ta Kimyasal depolama sektörüne giriş yaptım. Elektrik bakım, projeler, altyapı hizmetleri, planlı ve periyodik bakımlar, otomasyon sisteminin altyapısının oluşturulması konularında oldukça uzun bir süre görev aldım. 2018 yılında da Altıntel Liman ve Terminal İşletmelerinde çalışmaya başladım.

Altıntel’de de ilk etapta Elektrik altyapı üzerine çalışmalarda bulundum. Sonrasında tadilatlar ve uygulama projeleri, arkasından da otomasyon projeleri hazırlanması, yeni sistemlerin kurulması ve SEVESO (BEKRA) gereklilikleri ile ilgili olan çalışmaları yürütüyoruz. Çalışma hayatımın tamamı elektrik – altyapı, bakım ve otomasyon üzerine geçti diyebiliriz.

Özellikle proses ekipmanları ve otomasyon süreçlerinde Serdar bey ile işbirliği halinde güzel çalışmalar yapıyoruz.

Altıntel Liman ve Terminal İşletmeleri A.Ş. İşletme Müdürü Serdar Cingöz

Altıntel Liman ve Terminal İşletmeleri İşletme Müdürü Serdar Cingöz: 2010 yılında Altıntel’de İşletme Mühendisi olarak göreve başladım. İlerleyen süreçte Bakım Mühendisliği, Operasyon Şefliği, Operasyon Müdür Yardımcılığı gibi görevlerde bulundum. Şu an İşletme Müdürü’yüm. 2010 yılı Yıldız Teknik Üniversitesi Gemi İnşaat ve Gemi Makineleri Mühendisliği bölümü mezunuyum. Altıntel benim ilk iş yerim, ilk göz ağrımdır.

Otomasyon, proses konusunda İlhan Bey ile birlikte çalışıyoruz. İşletmenin gerekliliklerini belirliyoruz, İlhan Bey’ler de bunlara en uygun çözümleri bulmak için çalışmalar yürütüyorlar. En iyi çözümü oluşturabilmek ve tespit edebilmek için ellerinden gelenleri yapıyorlar, sağ olsunlar.

Serdar Bey sahayı depolama kapasitesi, yardımcı tesisleri, depolama üniteleri ve benzeri konularda tanıyabilir miyiz?
Serdar Cingöz:Şu an 83 bin metreküplük tank kapasitesine sahibiz. 63 tane tankımız var. Bu 63 tankımızın en küçüğü 300 metreküp, en büyüğü ise 3000 metreküp kapasiteye sahip. Bu tankların özellikleri içerisine konulan kimyasalların özelliklerine uygun olarak dizayn ediliyor. Örneğin ısıtma gerektiren ürünlerin için dahili serpantin veya harici eşanjör çözümlerimiz mevcutken, soğutma gereksinimi olan ürünler için soğutma sistemlerimiz vardır.Öte yandan kalite standartlarımız gereği içi kaplamalı tanklarımız da vardır. Sözün kısası kimyasalın özelliği neyse ona uygun en iyi depolama şartlarını oluşturmak için çeşitli özelliklerde tanklarımız mevcut.

Limanımız ve iskelemiz hakkında bilgi verecek olursak, boyu 250 metre olan ve 40.000 DWT gemi kabul eden bir iskelemiz mevcut. Bu iskele üzerinde sadece 6 tane kimyasal, 4 tane akaryakıt, 4 tane baz yağ gibi ürün gruplarına hizmet veren 14 tane boru hattımız mevcut. Bunlarda 6 inç ve 8 inç boyutlarında değişiyor. Etil Alkol’ün denütrasyonu için denütrasyon tesisimiz bulunuyor. Burada değişik komponentler katılarak etil alkol denatüre ediliyor.

Tesis olarak; ısıtma – soğutma, denütrasyon, azot yastıklama üniteleri ile beraber komple bir liman ve terminal tesisiyiz.

Ürünün sahaya geldiği andan, depolama ve sevkiyatına kadar olan prosesi sizden dinleyebilir miyiz?
Serdar Cingöz:Öncelikle biz bir antrepoyuz. Gümrüklü bir sahayız ve bütün tanklarımız antrepo tankıdır. Buradaki depolanan ürünler Altıntel’in değil, hizmet verdiğimiz müşterilerin ürünleridir. Burada müşteri bizden, limancılık ve depolama hizmeti almaktadır. Gemilerle gelecek olan ürünlerincinsi ve miktarı, geminin teknik detayları ve diğer bilgiler önceden bize bildirilir ve onay süreci başlar,bu işlemlere gemi nominasyon işlemleri diyoruz. Gemi geldikten sonra antrepo ve gümrük işlemleri devam eder. Sonuçlandıktan sonra daha öncesinden planlanan tanklara ve hatların uygunluğuna göre gemi tahliyesi başlar. Tahliye tamamlandıktan soran depolama süreci başlar. Müşterilerimiz ürünlerini almak istediği tarihe kadar bu süreç devam eder. Akabinde müşterilerimizin istediği kara ya da deniz taşıtlarına ürünler yüklenir.

Bu süreçteki amacımız bize emanet edilen ürünlerin miktar ve kalite parametrelerini, çevreye olan saygımızı unutmadan ve tüm İSG kurallarına bağlı kalarak korumaktır.

Yeni tank sahası projeniz var, bu projenin detaylarını, yeni sahada kullanılacak ölçü – kontrol, güvenlik ve otomasyon teknolojileriniz öğrenebilir miyiz?
Serdar Cingöz:22 bin metreküplük 10 adet tankımızın yer alacağı, yeni bir tank sahası yatırımımız var. Bu proje için izinler alındı, projeye yakın dönemde başlıyoruz. Bu tank sahamızda sektörde örnek olabilecek nitelikte bir otomasyon sistemi kurmayı planlıyoruz. İlhan Bey kurulacak otomasyon sistemiyle ilgili teknik özellikleri daha detaylı anlatacaktır.

İlhan Bulut: 10 tane yeni depolama tankı yatırımı planlanıyor. Bu tanklarda izleme ve dolum otomasyon uygulaması yapacağız. Tesisimizde çok daha önceden kurulmuş bir altyapı var. Emerson Delta-V altyapısını kullanıyoruz. Delta-V altyapısı limanda barge yükleme otomasyonu için çalışıyor. Biz 9. Kot ile beraber temel proses kontrol kurgusunu yürüttüğümüz Delta-V altyapısını tüm sahaya yaymayı planlıyoruz.

Öncelikle tesisimizde yer alan bazı otomasyon alt yapılarından bahsetmek isterim. Dräger Regard^® PIR7000 gaz algılama sistemimiz mevcut. Şu an 16 sensörümüz, tesisimizin farklı noktalarında gaz algılama ölçümleri yapıyorlar. Yine Dräger’den geçen yıl alev dedektörleri aldık. Flame 3000 ve Flame  5000 serisi 15 tane alev dedektörümüz var. Bunlar off-shore tesislerinde de kullanılan, denemeleri yapılmış, görüntü işleme metodu ile alevi algılayan sistemler. Bu sistemin de kurulumu yapıldı. An itibari ile basit bir izleme sistemimiz var. PLC ve HMI operatör panelleriyle uzaktan izleme yapabilen, alarm maillerin atıldığı, basit bir sistem bu. Bu kısım henüz Delta-V üzerinden yürütülmüyor ama Delta-V yapısını tesisin tamamına yaydığımızda, mevcuttaki tüm ekipmanları DCS üzerinde SCADA ekranlarından izleyip kontrol edebileceğiz.

Bir yangın ihbar sistemimiz var. Bu sistem de Delta-V ye entegre edilecek. Tank Gauging sistemi komple Delta-V Scada ekranları üzerinden takip edilecek. Emerson Tank Master programı üzerine çalışıyoruz ve bu programı da yakın zamanda update edeceğiz. Sistemi yedekli sanal sunuculara çıkacağız. Talepleri oluşturuldu, malzemeleri bekliyoruz şu anda. Tanklarda Tank Gauging sisteminin haricinde şu anda her tankımıza iki tane taşma sensörü uygulaması yapıyoruz. Bunun bir tanesi temel proses kontrolü için bir diğeri ise SEVESO uygulaması için ayırdık. Burada Endress + Hauser FTL 51 serisi titreşim taşma sensörleri kullanıyoruz. Bunlar SEVESO gerekliliklerini karşılayan SIL sertifikalı IEC 61511’i karşılayan sensörler. Aynı zamanda tadilata giren tanklarımızda pompa bölgesinde basınç sensörü, sıcaklık sensörü uygulaması yapıyoruz. Bunlar da yine Endress + Hauser’ın basınç ve sıcaklık sensörleri. Tabiki bu enstrümanların tamamı Ex-Proof ve ATEX sertifikalı ürünler. Tankın çevresinde operasyonel olarak yer alan vanaların tamamında switch box yani vana pozisyoner uygulaması yapıyoruz. Bunların izlenmesi de yine ileriki dönemde Delta-V Scada üzerinde olacak.

9. Kot projemizde bu çerçevede tüm tanklarda switch box, tank gauging, taşma sensörü uygulamalarımız olacak ve bütün pompalarda basınç ve sıcaklık sensörü yer alacak. Son olarak da Serdar Bey’le akış kontrolü ve pompaların kuru çalışmaması konusu üzerine yoğunlaştık. Akış kontrol için Endress+ Hauser ve Kobold kontrol ekipmaları arasında karar aşamasındayız. Bizim sahamız kotludur. Sıfır kotundan altmış kotuna çıkarız. Özellikle gemi yüklemelerinde geminin gücünün yetmediği noktalarda booster tipi pompalar kullanıyoruz. Bu büyük pompaların kuru çalışması risklidir. Bu pompaları ve tüm pompalarımızı korumamız önemli.

Deneme yanılma hem maliyetli hem de sahada birçok şeyi olumsuz yönde etkileyecek ekipman ve marka belirleme yöntemi. Meslek hayatımız içerisinde bu süreci çok önce geride bıraktık. Bu yüzden denenmiş, sorun çıkarmayan ve arkasında güçlü üreticilerin durduğu ekipmanlar ve markalarla çalışmayı tercih ediyoruz.

Büyük Endüstriyel Kazaları önleme amaçlı SEVESO direktiflerine göre çalışmalarımızı yürütüyoruz. Bu çerçevede kurulması zorunlu olan Safety-PLC otomasyon sistemi içinde Emerson ile çalışmayı tercih ettik. Bu kurguda Emerson’un Safety DCS altyapısını da aldık. Temel proses kontrol ve Safety DCS’lerin tesliminden önce sahada hacimli bir altyapı çalışmamız olacak.

Gümrük yönetmeliği gereği, mass flowmeter kalibrasyon çalışmalarınız nelerdir? Bu konuda MID yönetmeliği gereği ne tür faaliyetler yürütüyorsunuz?
Serdar Cingöz:Bildiğiniz gibi Gümrük Yönetmeliği Ek 81-A’ya bağlı olarak mass flowmeterların tesis edilmesi ile ilgili ilk uygulamayı yapan tesislerinden biriyiz. Bu sayaç sistemine geçtikten sonra iki yılda bir kalibrasyonun yapılması gerekiyor. Biz iki yılda bir Emerson’un master flowmeterları ile TSE’den gelen gözetmenlerin nezaketinde kalibrasyonunu yapıyoruz. Bu yasal bir zorunluluk. Bu aldığımız sertifikaları, üretim belgelerini ise gümrük idaresi ile paylaşıyoruz.      

Emergency Shutdown System vanalarınızı tanıyabilir miyiz? Bu vanaların ihtiyaç anında kapatacağının doğrulanması için test ve periyodik bakım çalışmalarınız nelerdir?
İlhan Bulut:SEVESO gereklilikleri kapsamında bizim senaryolarımız var. Bu senaryolarımızın başında tanktan taşma ile ilgili bir senaryo geldiğinde, gemi yüklemesi sırasında ESD vanalarının kapatılması istenir. Bu en temel senaryolarımızdan bir tanesidir. Şu anda 34 tane tankımızı dolduran 6 tane gemi hattı için de bu senaryo gerçekleştirilecektir. Bu senaryoya göre tanklarımıza SIL sertifikalı Endress+Hauser’ın FTL 51 taşma sensörü uygulamasını yürütmeye devam ediyoruz. Gemi devrelerimize de Valmet firmasının bir tane 8 inç, 5 tane de 6 inç çapında ESD vanalarının gelmesini bekliyoruz. Daha sonra Liman sahası, İdari bina, 6. Kot ve 9. Kot olmak üzere pano odalarımıza yerleştirilecek Safety DCS üzerinden Seveso gerekliliği korumayı sağlayacağız. Safety DCS sertifikalı yazılımcılar tarafından programlanacak ve devreye alınacak. Taşma sensöründen sinyal geldiği anda operasyondaki gemi devresinin ESD vanası belli bir süre ayarlaması ile kapatılacak. Bu da SEVESO gereklilikleri kapsamında yeterli bir çalışma.

Önder Akademi ile çalışıyoruz. SEVESO danışmanlığımızı bu firma yapıyor. Önder Akademi’den de onaylar alındı, belgeler incelendi ve SEVESO gerekliliklerini fazlasıyla karşıladığımız belirlendi.

Diğer bir SEVESO senaryomuzda alev dedektörleri ( Flame5000 )ve gaz dedektörlerinden ( PIR7000 ) gelen alarm sinyali ile bütün yükleme pompalarının durdurulması yönünde. Bu da yürütülen bir çalışma.

Bakım tarafında görevli birim ve ekibinizin faaliyetleri nelerdir? Enstrümanlarınız sahadaki ne tür zorlu şartlarla başa çıkmak zorunda kalıyor?
İlhan Bulut:Enerji ve Elektrik Bakım grubumuzda benim haricimde, bir mühendis, bir formen ve iki teknisyen arkadaşımız aktif görev alıyor.  Bakım tarafında bizim geliştirerek sürdürdüğümüz planlı bakım çalışmalarımız var. Bu kapsamda ekipmanlarımızın tamamı kontrol ediliyor.

Exproof ekipmanlar için de IEP Firması ile çalışıyoruz. IEP kontrollerinde Ex-Proof özelliğin bozulmuşluğuyla ilgili bir sorunla karşılaşırsak hızlı bir şekilde aksiyon alarak bu sorunların üstesinden geliyoruz. Planlı ve periyodik bakım çalışmalarımız meyvelerini veriyor. ABB, WEG ve MARELLİ Ex-Proof elektrikli motorlarını ve motorların çalıştırılmasında ABB ACS 580 serisi sürücüleri kullanıyoruz.  Her tank tadilatında biz de prosesimizi geliştirmek için güncel uygulamalarımızı yapıyoruz. Sürücülerle çalıştırılan motorların ömrü uzar, enerji tüketimi ciddi oranda düşer.

Aynı zamanda tesisimizde ısıtılması gereken, donmaya karşı korunması gereken kimyasallarda depolanmaktadır. Bu kimyasallar için yükleme ve boşaltma boru devreleri ile pompalara Ex-Proof özellikli elektrikli ısıtmakuruyoruz. Sağlıklı çalışması için kontrol ve planlı bakım çalışmaları uyguluyoruz.

İş güvenliği konusunda neler söylemek istersiniz?
Serdar Cingöz: Otomasyona geçmemizdeki ana neden ve SEVESO gerekliliklerinin altında yatan temel neden iş güvenliği konusu. Her işimizde bunu ön planda tutarak işlerimizi gerçekleştiriyoruz.