Sürdürülebilir güç üretimi için Yatağan Termik Santrali'nde yönetim ona emanet

Güncel DCS ve ölçü kontrol ekipmanı teknolojisi yatırımlarıyla enerji verimliliğinin artırılarak, kayıp ve kaçakların kontrol altına alındığı, kestirimci ve planlı bakımların daha verimli ve izlenebilir hale getirildiği santral ziyaretimiz esnasında bizlere eşlik eden ABB Enerji Endüstrileri Bölüm Yöneticisi Barış Ünver ile keyifli bir söyleşi gerçekleştirdik.

Enerji sektörünün kontrol sistemleri (DCS), enstrümantasyon, elektrifikasyon, generatör ikaz sistemleri, siber güvenlik ve satış sonrası 7 gün 24 saat servis hizmeti gibi güncel taleplerine yönelik müşteri odaklı marka çözümlerinin detaylarını Barış Ünver ile gerçekleştirdiğimiz söyleşide konuşma fırsatı bulduk.

Sizi ve bölüm faaliyetlerinizi tanıyabilir miyiz?
Santral PMO Ekibi: PMO ekibimizi farklı alanlarda uzman bir mühendislik gurubu olarak tanımlayabiliriz. Her iki santralimizin sürdürülebilirliği, emre amadeliği, verimliliği ve çevre mevzuatlarına uyumluluğunu sağlayabilmek için yapılması gerekli tüm iyileştirmeleri planlayarak hayata geçiren bir ekibiz.

Santrali kurulu gücü, üniteleri, yardımcı tesisleri, birimleri vb gibi konularda tanıyabilir miyiz?
Yatağan Termik Santrali, Muğla-Yatağan linyit havzasındaki düşük kalorili kömürün değerlendirilmesi ve ulusal enerji sisteminin ihtiyacının karşılanması amacıyla 1975 yılında yatırım programına alınmıştır. Termik santralin yapımına 1977 yılında başlanarak, her biri 210 MW gücünde olan ünitelerden ilki 1982’de, ikincisi 1983’te, üçüncüsü ise 1985’te işletmeye açılmıştır. Uzun yıllar EÜAŞ tarafından işletilen santralimiz Yatağan Termik Enerji Üretim A.Ş. olarak 2015’te özelleşmiştir.

Mevcut toplam Kurulu gücü 630 MW olan santrallimiz planlanan iyileştirmeler ile rehabilitasyonlar sonrasında 665 MW Kurulu güce çıkarılacaktır.

Santralde güç, verimlilik artırma, kontrol otomasyonu modernizasyonu ve benzeri konularda gerçekleştirilen yatırımlar nelerdir? Bu yatırımların detaylarını öğrenebilir miyiz?
Yatağan Termik Enerji Üretim A.Ş.’nin Santrali iki ünitesin de Türbin ve Jeneratör setlerini yenileyerek güç artışı aynı zamanda ünite verimlerinin artışını sağlayacaktır. Bunun yanı sıra tüm ünitelerinde DCS kontrol sistemlerine geçiş sağlayarak sistemlerinin güvenilirlik, Emre amadelik, verim ve sürdürebilirliğini güvence altına alacaktır.

Daha çevreci bir santral olma ve güncel mevzuatlara uyumluluk kapsamında gerçekleştireceğimiz Baca gazı arıtma tesisi rehabilitasyonu ve kazan üniteleri ve yardımcı tesislerinde rehabilitasyonlarımız başlamış ve devam etmektedir. Aynı zamanda ünitelerimizi devreye almakta ve yardımcı yakıt olarak kullanıldığımız ful-oil yakıtlı yakıcılarımızı 2021 yılı içerisinde değiştirerek doğal gaz yakabilen yakıcı sistemine geçiş sağlayacağız.

Enerji verimliliği, kayıp ve kaçakların izlenmesi konusunda çalışmalarınız, kullandığınız kontrol, izleme sisteminizin yetenekleri nelerdir?
Tesisimizde belirli lokasyonları enerjilendirmek için farklı dağıtım baraları bulunmaktadır. Bu baralar üzerinde koruma röleleri ve enerji analizörü gibi ekipmanlarla anlık olarak takip edilmekte oluşabilecek bir arızanın, kayıp/kaçağın büyümesi veya önlenmesi sağlanmaktadır.

DCS’E geçiş kapsamında birçok kontrol ve izleme sistemlerimiz günümüz teknolojileri de kullanılarak yenilenmekte buna bağlı olarak enerji verimliliği, kayıp ve kaçakların takibi, kestirimci ve planlı bakımlarımızın daha verimli, izlenebilir olmasını sağlayacağız.

Elde edilen buharın yeniden geri kazanımı, türbin girişi öncesi analizi gibi ne tür çalışmalar yürütüyorsunuz?
Elde edilen buharın olabildiğince verimli kullanılarak enerjiye çevrile bilmesi amacı ile daha verimli türbinlere geçiş sağlamaktayız. Bunun yansıra soğutma kulesi rehabilitasyonlarımız da verimi yönelik çalışmalarımız içerisinde. Daha temiz bir buhar üretimi ve sistem ömrünü uzatabilmek amacı ile kazan ünitelerimizde VGB standartlarında yıkama ve buhar blöfü gerçekleştireceğiz. Ayrıca su hazırlama ve buhar analiz sistemlerimizde de rehabilitasyonlarımız olacak.

Analiz, ölçüm ve kontrol konusunda ne tür çalışmalar yürütüyorsunuz? Bu konuda ekibinizi ve çalışmalarını tanıyabilir miyiz?
Tesisimizde çeşitli noktalarda su, buhar, kömür ve baca gazı başta olmak birçok noktada çeşitli analizler yapılmaktadır. Bu ölçüm aletleri akredite olmuş firmalarda kalibrasyonları ve bakımları belirli periyotlarda sürekli olarak yapılmaktadır. Aynı zamanda Tesisimiz içerisinde kendimize ait akredite olmuş tam teşekküllü bir laboratuvarımızda bulunmakta. DCS kapsamında birçok ölçü ve kontrol sistemlerimizde yenilenmektedir.

Tesisleriniz için yatırım fikirleri nasıl oluşuyor, şu anda yatırım gündeminizde ne var? Yatırımlarda çalışmak istediğiniz markaları belirlerken, belirleyici etkenler neler oluyor?
Ekonomik veya kullanım ömrünü tamamlamış, performansı düşmeye ve bakım maliyeti yükselmeye başlayan sistemler belirlenerek en uygun çözüm seçilerek yatırım planına alınmaktadır. Yatırım planlama süreci konusunda uzman teknik danışman firmalar ile santral teknik ekibinin ortak çalışmalarına istinaden oluşturulan fizibilitelere dayanarak yürütülmektedir.

Şirketimiz verimlilik projelerine çok önem vermekte. Bu bağlamda fikri olan tüm çalışanlarımıza ulaşa bilmek için ödüllü fikir hattı oluşturmuştur. Fikir hattına gelen fikirler konusunda uzman bir kadro tarafından incelendikten sonra hayata geçirilmektedir.

Yatırımlarda çalışmak istediğimiz firmalar alanında uzman ve kendini ispatlamış belirli referans değerlerine sahip firmalar arasından belirlenmektedir.

Yanlış ekipman ya da çözüm seçimi neler yaşatır? Karşılaşılabilecek sorunlara verebileceğiniz örnekler var mı? Çözümün seçimi aşamasında yaşadığınız zorluklar neler?
Termik santraller de emre amadelik çok kritik bir konudur. Enerjinin sürekliliği üretimin aksamamasına bağlıdır. Bu bağlamda doğru ekipman secimi bizim için kritik önemli bir konu. Aksi halde birçok sorunla karşılaşıla bilir bunlardan en önemlisiİş güvenliği ve işçi sağlığının etkilenmesidir. Bu konuda birçok veriyi referans aldığımız gibi en önemli veri kendi tesisiniz çerisin de tecrübe edilmiş ekipman ve üreticileriyle çalışmak veya benzeri tesislerde kendini ispat etmiş ekipman tercihi yapmaktır. Bu gibi bir alternatifiniz yoksa kalite kontrol ekibinizin güçlü ve tecrübeli olması önemli.

DCS yatırımına neden ihtiyaç duyuldu? ABB Enerji Endüstrileri Birimi ile yollarınız nasıl kesişti? Proje tasarımı aşamasından itibaren nasıl bir iş birlikteliği ve paylaşımda bulunuldu, özetler misiniz?
Mevcut kullandığımız kontrol sistemi ekonomik ve teknik kullanım ömrünü doldurmaktadır. Bu sistem için teknik ve yedek para desteği bulunamamaktadır. Ayrıca gelişen günümüz teknolojilerinin eriştiği performans, verimlilik ve güvenlik değerlerine uzak kaldığından DCS yatırımına ihtiyaç duyulmuştur.

Yapılacak olan yatırımların sağlıklı yürütülebilmesi için ilgili süreçlerin sağlıklı yürütülmesi önemlidir. Yapılacak olan yatırım sonrasında hedeflediğiniz değerlere ulaşılabilmesi için hedeflerin doğru belirlenesi ve ulaşılabilir hedefler olması gerekli. Bu bağlamda hedeflerimizi belirlerken konusunda uzman teknik danışmanlar ve Çözüm ortağı prensibinde yaklaşan yüklenici firmalarla ortak istişare ederek yatırım kapsamını ve hedeflerini belirliyoruz ABB ‘de bu süreçte uzman kadrosu ve rekabetçi yaklaşımı ihalemizi kazanmıştır.

ABB Enerji Endüstrileri ekibi, devreye alma aşaması ve sonrasında size ne tür avantajlar sağladı?
Henüz detay mühendislik ve ekipman tedariki aşamasında çalışmalarımızı sürdürüyoruz. Bu süreçlerimizde herhangi bir problem yaşamadık. ABB’nin teknik ekiplerinin samimi ve çözümcü yaklaşımların dan memnunuz. Umuyorum ki devreye alma aşamasına planlarımız dahilinde sorunsuz bir şekilde ulaşacağız.

ABB ile önümüzdeki dönemde planladığınız projeler nelerdir?
Bildiğiniz üzere termik santraller sürekli yenilik ve değişime acık tesislerdir. Değişim ve yenilenme süreçlerine bağlı olarak ihtiyaç duyulan yenileme ve bakım çalışmalarımızda çözümcü ve rekabetçi yaklaşımıyla planlanan diğer işlerimizde katılım göstereceğinize inanıyorum.

Son olarak eklemek istedikleriniz var mı?
Sürdürmekte olduğumuz yatırımların hedeflerine adım adım ulaştığını görmek ve güzel bir ekibin parçası olmaktan duyduğumuz mutluluğu dile getirmek isterim.

Enerji Sektörü Barış Bey, ABB’nin Enerji Endüstrileri bölümünün Enerji Üretim Santralleri için çözümleri ve benzer projeleri neler oldu?
Barış Ünver: ABB Enerji Endüstrileri bölümü, müşteri odaklı çözümler üretmektedir. Tesis edilecek çözüm, müşterilerimizin problemlerini çözecek, talep ve beklentilerini karşılamakla kalmayıp katma değer sağlayacak ve günümüz rekabet koşullarında müşterilerimize rekabet avantajı yaratacak şekilde müşteri özelinde tasarlanır.

Müşterilerimize kontrol sistemleri (DCS), enstrümantasyon, elektrifikasyon, generatör ikaz sistemleri, dijital çözümler    (optimizasyon, siber güvenlik)  özelinde çözümler üretmekte ve güçlü lokal servis organizasyonumuzla tesis edilen çözümü uzun vadede sürdürülebilir hale getirmekteyiz.

CENAL Elektrik Üretim A.Ş, Eren Enerji santrallerini benzer projeler olarak sıralayabiliriz.

Yatağan Termik Santrali ekibi ile ABB ekibi arasında proje sürecinde nasıl bir sinerji oluştu? Gelen talep neydi ek olarak ABB ne tür ek çözümler ve iyileştirmeler gerçekleştirdi?
Proje; kontrol sistemi, elektrik, enstrüman, aktüatörler ve çeşitli akış elemanlarını kapsayan ve teklif aşamasında dahi detaylı mühendislik çalışması gerektiren büyük bir kapsamdan oluşmaktadır.

Teklif süresince şartname detaylı şekilde analiz edilerek, ABB ekibinin liderliğinde her alanın uzman teknik ekibi ile saha ziyaretleri yapılmıştır. Müşteri ile düzenlenen toplantılar sonucu aldığımız aksiyonlar ve saha analizleri müşteri ile paylaşılarak karşılıklı güven esasına dayalı, şeffaf, katma değer yaratma odağında süreç izlenmiştir.

Uygulanan ABB 800xA DCS çözümünün kontrol yetenekleri nelerdir?
800xA DCS sistemi server/client mimaride olup müşteri ihtiyaçlarına göre kolayca ölçeklenebilmektedir. Yatağan Termik özelinde ise Multi Redundant Server mimari kullanılacaktır. Bu yapı ile birlikte emre amadelik değerine oldukça fayda sağlanacaktır. Uygulanan çözümde aşağıdaki yedeklilik imkanı sağlanmaktadır.

• Multi Server Redundancy
• Network Redundancy
• Controller Redundancy
• Communication Redundancy
• Archive Redundancy
• Power Redundancy

Ayrıca uygulanan çözümde BMS(Boiler Management System), BPS(Boiler Protection System), TCS(Turbine Control System), TPS(Turbine Protection System),Performans Monitoring System ve yardımcı tüm alt sistemler 800xA DCS sistemi altında toplanarak kontrol edilecektir. ESD sistemlerinden olan BMS, BPS,TPS için 800xA da SIL3 Redundant (2oo4) kontrolörler kullanılmıştır. 800xA DCS sistemi endüstriyel dünyada sıklıkla kullanılan Profibus, Profinet, ModbusTCP, IEC61850 gibi protokollere olan desteği sayesinde tüm yardımcı alt sistemler ile kolayca haberleşerek verileri tek çatı altında toplamayı kolaylaştırmıştır. Tüm sistemlerin tek çatı altında toplanması mühendislik, operasyon ve bakım kolaylığı sağlayacaktır.

Enerji sektörü için büyük öneme sahip siber güvenlik konusunda, neler sunuyor bu sistem?
ABB 800xA DCS sistemi siber güvenlik ile ilgili ISO27001 ve IEC62443 standartlarını desteklemektedir. Yatağan özelinde ise farklı üreticilerin firewall donanım yapısı kullanılarak DMZ bölgesi oluşturulacaktır. Buradan güvenlik güncellemeleri, antivirüs koruması, cihaz koruması, güvenli dosya transferi, yedekleme ve kurtarma çözümleri, Cyber Security Workplace çözümü uygulanarak siber güvenli bir yapı kurulacaktır. ABB ayrıca RAP (Remote Access Platform) çözümü ile müşteriye 7/24 güvenli uzak destek imkanı sağlayabilecektir.

Devreye alma aşaması sonrası bakım, teknik servis ve yedek parça konusunda ne tür hizmetler vermeyi planlıyorsunuz?
Devreye alma sonrasında 3 senelik bakım anlaşmamızla müşterimize hızlı destekler vererek tesisinin sorunsuz çalışmasına yardımcı olmak istiyoruz. Bu bakım anlaşması ile müşterimiz hem “cost saving” yapmış olacak hem de sistemlerini güncel tutarak beklenmedik oluşabilecek olayları en aza indirecektir. Bakım anlaşmamız ile birlikte müşterimiz, 7/24 telefon desteği, sınırsız ürün bilgisi desteği, hızlı acil geri dönüş, System 800xA’nın en güncel versiyonlara yükseltilmesi, yıllık benchmark ve fingerprint raporları ile sistemin performansının takip edilmesi, cyber security fingerprint ile siber güvenlik raporları, sistemine uygun yedek malzeme önerilmesi, acil durumlarda belirlenen sürede sahada hizmet konularında destek alabilecektir.

Çözüm başka hangi sektörlerde öncelikle tercih ediliyor?
ABB 800xA DCS sistemi enerji haricinde birçok sektörde müşteri ihtiyaçlarına tam olarak cevap verebilir ve ölçeklenebilir olmasından dolayı tercih ediliyor. Bu sektörlerin başlıcaları petrol&doğalgaz (rafineriler, boru hatları, yeraltı/sualtı gaz depolama tesisleri, pompa istasyonları, petrokimya tesisleri vb), kimya, maden, demir-çelik, çimento, gıda… gibi otomasyon uygulanabilen tüm sektörlerdeki endüstriyel tesislerde tercih edilmektedir.

Günümüzde en çok talep edilen dijital dönüşüm ve sanal fabrika çözümleri konusunda markanızın çözümleri nelerdir?
ABB müşterilerinin dijital dönüşümü için Level 0 dan Level 4 e kadar tüm alanlarda çözüm üretmektedir. Dijital dönüşüm için verilerin çeşitli seviyelerden alınıp siber güvenli bir yapı ile uzaktan izlenebilir, yönetilebilir, analiz yapılabilir yapıya dönüştürülmesi gerekmektedir. Bu anlamda müşterilerimize sunduğumuz ABB Dijital çözümlerin bazıları aşağıdaki gibidir;

• Control Systems (800xA DCS, Freelance DCS, S+ DCS, PLC)
• Cyber Security
• Asset Performance Management
• Energy Management
• MES / MOM
• Safety Management
• Alarm Management
• Simulation Framework
• Genix Industrial Analiytics and AI Suite
• Performance Optimization 

ABB olarak önümüzdeki dönem ajandanızda ne tür projeler yer alıyor?
Özellikle enerji ve petrol/doğalgaz sektörlerindeki majör yatırımlar (yeni tesis ya da rehabilitasyon projeleri) ABB olarak odağımızda olan ve müşterilerimize verimlilik, güvenilirlik, emre-amadelik yönünden önemli katkı sağlayabileceğimiz projeler ajandamızda yer almaktadır.