Yeni fabrika ile etil alkol ihtiyacının yüzde yüzünü karşılayacak

Afyon’daki yeni etil alkol fabrikasını sektörde benzer proseslerin tasarım ve projelendirmesinde uzman Absoltek Proses Çözümleri firmasının Kurucu Ortağı Okan Bedirhanoğlu, petrokimya ve kimya sektöründe akış kontrol uzmanı Delta Vana ve Otomasyon Firmasının Satış Yöneticisi Uğur Kesgin eşliğinde siz okurlarımız adına ziyaret ettik. Necm Kimya Afyon Etil Alkol Fabrikası Müdürü Hakan Eravcı’nın ev sahipliğinde gerçekleştirdiğimiz ziyarette fabrikanın üretim prosesi, sahip olacağı ölçü - kontrol ve otomasyon teknolojilerinin detayları üzerine birer söyleşi gerçekleştirme imkanı bulduk. Keyifli okumalar dilerim…

Hakan Bey öncelikle sizi kısaca tanıyabilir miyiz?
Adım Hakan Eravcı. Yaklaşık 6 yıldır Necm Kimya bünyesinde Mesul Müdür ve aynı zamanda Üretim Müdürü olarak görev yapıyorum. Bunlara ek olarak, son iki senedir bu tesisin Fabrika Müdürü ve Mesul Müdürü olarak görev yapıyorum. Kimyagerim, Gaziosmanpaşa Üniversitesi’nde lisans eğitimimi tamamladım, Kimya bölümü mezunuyum.

Bu yeni, etil alkol tesisini ve üretim prosesinizi tanıyabilir miyiz?
Tesisimizin üretim kapasitesi yıllık beş milyon litre ve 4 bölümden oluşuyor: sakkarifikasyon, fermantasyon, distilasyon, ve evaporasyondan oluşuyor.

Sakkarifikasyonda nişasta bazlı ürünlerle çalışacağımızdan dolayı mısır ya da buğday gibi tahılları tercih ediyoruz. Bu hammaddeleri “şekerleştirme” olarak adlandırılan bir prosese dahil ediyoruz. İlk aşamada ürünleri un haline getiriyoruz sonrasında, işlemeye devam edip fermantasyona geçiyoruz. Fermantasyonda enzimler yardımıyla fermante işlemini gerçekleştiriyoruz. Fermantasyondan sonra içinde büyük çoğunluğu su ve etil alkol olan çözeltiyi ayrıştırmak için distilasyona gönderiyoruz. Distilasyonda su ve etil alkol ve diğer ürünler ayrılıyor. Etil alkolümüzü; alkol stok tanklarına su ve diğer maddeleri evaporasyona gönderiyoruz. Evaporasyonda zararlı yan ürünleri uzaklaştırıp kalan suyu tesisimizden uzaklaştırıyoruz. Kalan atık ve hammaddeler gübre, yem gibi sektörler tarafından talep görüyor.

Biorad markasını da tanıyabilir miyiz?
Biorad 2005 senesinde, şu an görevlerini devam ettiren kurucu ortaklar Sayın Nurullah Eldener ve Sayın Cüneyt Tan tarafından kuruldu. 2005 senesinde kurulduğunda, yurtdışından ülkemize etil alkol ithalatı gerçekleştiren bir firmaydı. İthal edilen etil alkol ile gerçekleştirilen üretimle hastane ve sağlık sektörünün dezenfektan eksiği gideriliyordu. Sonrasında firmamız hastane ve medikal dezenfektanı alanında üretim yapmaya başladı. Şu an yaklaşık 65 çeşit ürünümüz var. Ürün yelpazemizde el ve cilt antiseptikleri, yer - yüzey dezenfektanları, endeskopi cihazları dezenfektanları, hemodiyaliz cihazı dezenfektanları baticonlar gibi oldukça fazla çeşidimiz bulunuyor.

Belirttiğim ürünlerden yer – yüzey, el ve cilt antiseptiklerinin içeriğinde  büyük oranda alkol bulunmakta. Ürünlerimiz, alkol bazlı olduğu için etil alkole fazlasıyla ihtiyacımız bulunmaktaydı. Bu doğrultuda etil alkol tesisi kurma fikri oluştu.

Bu tesis üretime başlandığında, sizin üretimde ihtiyaç duyduğunuz etil alkolün ne kadarını karşılayacak?
Bu tesis bizim etil alkol ihtiyacımızın, %100 ünü karşılayacak. Ülkemizde etil alkol İhtiyaç duyulan sektörler bulunmakta. İhtiyaç duyulan etil alkolün belirli bir kısmı, yurt dışından ithal ediliyor. Bu yıl itibari ile bu ihtiyaç daha da artmış olabilir. Biz bu açığı kapatmak ve ilaç, kimya, gıda gibi sektörlere satış yapmak istiyoruz. 

Ürettiğimiz etil alkolün dezenfektanlara uygun olmasının yanı sıra gıda kodeksine göre de uygun bir ürün. Gıdada kullanılabilir bir alkol olduğundan dolayı da her türlü sektöre girdi sağlayabileceğimiz bir alkol aslında. Korona önlemlerinden tutun da gıda, ilaç sektörlerine, sanayiye ve daha birçok sektöre kadar ürünü girdi olarak sağlayabiliyoruz. Amacımız 3 ila 5 yıl içerisinde kapasitemizi arttırıp etil alkol ihtiyacını büyük oranda karşılayabilmek.

Okan Bey ile nasıl iletişime geçtiniz?
Daha önce de bahsettiğim üzere; firma sahiplerimiz, Türkiye’deki ilk etil alkol ithalatını yapan kişilerden. Türkiye’deki etil alkol eksikliğini gören, bu konuda yatırım yapılmasını isteyen ve konuda teşvikte bulunan insanlar. Okan Beyle de bir geçmişleri var. Okan Bey, daha öncesinde başka bir firmanın işletme müdürlüğünü yürütüyordu. Kendi firmasını kurdu. Kurduktan sonra da bizimle çalışmaya başladı. Tabiki de iş dışında yakın dostluğumuz mevcut kendileriyle.

Yatırım için yaptığınız araştırmalarda, gobaldeki etil alkol üretim tesislerinin proseslerinde ne tür çalışma zorluklarıyla karşılaştınız?
Etil alkol yanıcı ve parlayıcı bir madde. Yüzde 96.5’lik etil alkol üretim hedefimiz var. Bu da fazlasıyla yanıcı patlayıcı bir madde olduğundan dolayı etil alkolün saf olduğu yerlerde ATEX ve Exproofürünler kullanılmalıdır. Böyle bir zorluğu var. Birinci dereceden yangın riski var. Etil alkol üretim prosesi çok zorlu bir proses olduğundan ve özellikle fermantasyon aşamasında sorunlar yaşanabildiğinden dolayı, sıcaklık, buhar ve basınç ayarlamaları çok önemli.

Bu noktada prosesin her anına müdahale etmemiz gerekiyor. Bunun için otomasyonumuzun kusursuz olması gerekir. Bu bağlamda Delta Vana ve Otomasyon’u tercih ettik. Referanslarını incelediğimizde, Tüpraş, SOCAR gibi tedarikçi seçiminde titiz davranan büyük oyuncuların uzun yıllardır Delta Vana ve Otomasyon’la çalıştığını gördük. Honeywell ürünleri de tercih yaparken bizim için önemli bir referans oldu.

Tüpraş gibi firmaların Delta Vana ve Otomasyon ile Honneywell’i tercih ettiklerini gördük. Bizde dünyanın bu alanda akla gelen belki ilk bir iki firmadan biri olan bu marka ile çalışmak istedik. Delta Vana’da Honeywell’in Türkiye distribütörü ve şu ana kadar kurmuş olduğu fazlasıyla fabrika, tesis ve işletme mevcut. Bunun üzerine bizim için mantıklı olan Delta Vana ve Otomasyon ile çalışmaktı. Ve bize yaklaşımları çok çok iyiydi. Tüm sorunlarımızı ve istediklerimizi anlattık. Tam olarak da geri dönüş alabildik. İlgileri de çok iyiydi, bundan dolayı Delta Vanayı tercih ettik.

Gördüğümüz kadarıyla kontrol vanalarına ek olarak iletkenlik, pH gibi analiz enstrümanları ve bu hatların yönetimi için PLC yatırımları da gerçekleştirdiniz. Otomasyonla donattığınız hatları ve prosesleri tanıyabilir miyiz?
Bizim için önemli olan iki parametre var. Bizde çok fazla iş gücü ihtiyacı var. Ama bizim prosesimiz nedeniyle böyle bir lüksümüz yok. Günlük 45 ton mısırı insan gücüyle kullanamayız. Bunun için gerekli otomasyon ve cihazlar var.  Bütünüyle bakıldığında; sakkarifikasyondan fermantasyona, distilasyondan evaporasyona kusursuz bir iletişim kuruluyor. Bu iletişimi sağlayabilmek için de kusursuz çalışan dedektörler bulunuyor. Bunun içinde bizim her alanımızda olmazsa olmaz pH metre kontrollerinden tutunda, sıcaklık kontrolleri, buhar basınç kontrolleri ve buhar sıcaklığı kontrollerine kadar yapmamız gerekiyor. Aslına bakarsanız bizim fabrikamız içerisinde her şey otomasyon ve enstrümantasyona bağlı.

Bu parametrelerin tamamını sahaya gidip ölçüm almadan ofisinizdeki bilgisayarınızdan görebiliyor musunuz?
Bunlar için bir kumanda odamız mevcut. Kumanda odasında da bir PLC’miz mevcut. İki elemanlada sürekli kontrol altında tutacağız o bölümü. Bunun yanında hiçbir şekilde fabrika içerisinde eleman bulundurmayacağız. Sadece ani durumlarda müdahale etmesi amacıyla yani örneğin bir vanayı kapatması gerekirse bu anda sadece ihtiyacımız olacak. Bunun dışında her şeyimiz otomasyonla ve kumanda odasından kontrol edilecek. Delta Vana ve Otomasyon tarafından yazılan yazılımımız da buna uygun olarak devreye alınıyor.

Almanya, ABD, Finlandiya, Belçika, Kuveyt, Libya, Suudi Arabistan, Gürcistan, Umman,  Katar, Birleşik Arap Emirlikleri, Azerbaycan başlıcaları olmak üzere 47 ülkeye ihracat yapmaktayız. 

Okan Bey sizi ve markanızı da tanıyabilir miyiz?
İsmim Okan Bedirhanoğlu, Gıda Mühendisiyim. Kimya Mühendisliği bölümü temel işlemler ana bilim dalında çok bileşenli distilasyon üzerine eğitimler aldım. Alkollü İçki ve Etil Alkol Üretim faaliyetini yürüten farklı firmalarda Üretim Müdürlüğü ve Fabrika Müdürlüğü görevlerini üstlendim. Bu sektörde 20 yıla yakın yönetici olarak çalıştıktan sonra, kendi işimi kurmak istedim. Etil alkol proseslerinde yabancı firmalar proje, teknoloji ve kurulum aşamasında sektörde hakim konumdaydı. Ülkemizde burada bir ihtiyaç olduğunu fark ettik. Tanıdığımız değerli iş insanları ve yatırımcılarımız tecrübemizden yararlanmak istediler. Endüstriyel müteahhitlik yapmak için ortağımla beraber Absoltek’i kurduk. İlk olarak da,Necm Kimya’da etil alkol tesisi projesini yürütmeye talip olduk. Absoltek Proses Çözümleri olarak yolun başındayız, yavaş ama emin adımlarla ilerliyoruz. Sektörde hem yurt içi hem de yurt dışında gerçekleştireceğimiz projelerde ismimizi duyurmak istiyoruz.

Necm Kimya Etil Alkol Tesisi projesini yaklaşık olarak 1 yıldır yürütüyoruz. Kurmakta olduğumuz tesis yılda 5 milyon litre etil alkol üretim kapasitesine sahip olacaktır. Tesiste hem tahıl hem de melas etil alkol hammaddesi olarak kullanılabilecektir. Bu projede dizayn ettiğimiz prosese istinaden tanklar, pompalar, ısı değiştiriciler ve diğer yardımcı tesislere yönelik üniteler tedarik edilmiştir. Absoltek, sağlamış olduğu projenin uygulamasını da bizzat yürütmektedir. Aynı zamanda üretimin tam otomasyonla yapılması için gerekli desteği de partnerimizle birlikte sağlıyoruz.

Firmamız etil alkol tesislerine yoğunlaştı. Onun haricinde ekstraksiyon sistemleri konusunda da çalışmalar yürüttük, örneğin stevia ekstraksiyonu ve tıbbi aromatik bitkilerin ekstraksiyonlarıyla alakalı çözümlerimiz oldu. 

Proje bazlı mühendislik ve müteahhitliğin dışında imalatta yapıyoruz. Antalya’da kurmuş olduğumuz atölyemizde distilasyon, adsorbsiyon ve ekstarksiyon kolonları; tübüler ısı değiştiriciler ve tank imalatı da yapıyoruz.

Okan Bey bu tesisin, hammadde girişinden etil alkolün sevkiyata hazır hali getirildiği ana kadar olan üretim prosesini sizden dinleyebilir miyiz?
Necm Kimya etil alkol tesisimiz tahıl ve melas başta olmak üzere nişastalı veya invert şekerli birçok hammaddeyi işleyerek yılda 5 milyon litre %96’lık gıda saflığında ekstra nötr alkol üretmek üzere dizayn edilmiştir.

Bu projede yer alan üniteler; hammadde kabul ve stoklama ünitesi, mayşeleme ve sakkarifikasyon ünitesi, maya çoğaltma ve fermentasyon ünitesi, distilasyon ünitesi, alkol stoklama ünitesi, arıtma ve şilempe üretim ünitesi, su yumuşatma ve RO ünitesi, ısı merkezi, soğutma ve chiller ünitesi.

Fabrikaya gelen tahıl, stoklama tanklarına alınmadan önce, savsak elekler vasıtasıyla yabancı maddelerinden ayrıştırılır. Yabancı maddesinden ayrıştırılmış tahıl taneleri değirmen ünitesinde un haline getirilir, önce sıvılaştırma daha sonrada şekerleştirme işlemine tabi tutulur. Bu iki işlem iki faklı enzimle farklı sıcaklık ve pH koşullarında çalışılarak gerçekleştirilir. Amaç tahıldaki nişastanın fermente olabilir şekerlere parçalanmasıdır. Elde edilen ve fermente olabilir şeker içeren mayşenin bir kısmı etil alkol fermantasyonunda kullanılacak mayaların çoğaltılmasında, kalan büyük kısmı da etil alkol fermantasyonunda kullanılmak üzere fermentörlere doldurulur. Üzerine çoğaltılmış maya hücreleri aktarılarak etil alkol fermantasyou başlatılır. Fermantasyon sonucunda %8-10 hacmen alkol içeren mayşe final tankına alınarak distilasyona gönderilir. Distilasyonda 4 kolonlu sistem kullanılmaktadır. Birinci kolon mayşe kolonu, ikinci kolon hidroseleksiyon kolonu üçüncü kolon rektifikasyon ve pürifikasyon kolonu dördüncü kolonda dimetilizasyon kolonudur. Elde edilen %96’lık etil alkol stok tanklarında stoklanır.

Melastan alkol üretimi daha kolaydır. Melasta sakkaroz bulunur, sakkaroz pH ayarlamada kullanılan derişik asitin ve pastörizasyon işlemindeki yüksek ısının etkisiyle inversiyona uğrar; aynı zamanda alkol mayası invertaz enzimi içerir. İnversiyon neticesinde fermente olabilir şekerler açığa çıkar.  Ağırlıkça en az %47 şeker içeren melas sulandırılır, asitliği ayarlanır, pastörize edilerek mayşelenir. Diğer basamaklar tahıldaki ile aynıdır.

Talep sonrasında markanız tarafından projelendirme, ürün seçimi ve devreye alma süreçleri nasıl yönetildi?
Endüstriyel tesislerde kontrolü elimize almak istiyoruz. Tüm süreçler birbirleri ile hem işlevsellik hem de kapasite olarak uyum içerisinde olmalı. Bu tarz projelerde bir üretim süreci ya da prosesi birden fazla ünite içerir. Her bir ünitenin başka bir firma tarafından projelendirilmesi istendiğinde şirket olarak biz o işin parçası olmak istemiyoruz. Çalıştığımız alan spesifik ve biz bu işlerin bütününü almak istiyoruz, daha önce görev yaptığımız işletmelerde böylesinin daha verimli olduğunu gördük. Kısa tarifiyle bizim işimiz anahtar teslim projeler.

2005 yılından önce kurulan etil alkol tesisleri teknolojiden uzak, verimsiz çalışan tesislerdi. Günümüzde kurulan tesislerin daha verimli çalışabilmesi için tam otomasyonla işletilmesi zorunlu hale gelmiştir. Hazırladığımız projelerde düsturumuz kurduğumuz tesislerin yüksek verimle çalışması. Proseste kullandığımız tüm üniteleri ve bu üniteleri meydana getiren tüm makine ve ekipmanları bu hassasiyetle seçiyoruz.

Önemli bir konuda işçi sağlığı ve iş güvenliği. Etil alkol tesisleri tehlike sınıflandırmasında çok tehlikeli tesisler kategorisinde. Yanıcı ve patlayıcı ortamlar barındırıyor. Kullandığımız makine ve ekipmanları bu tehlike sınıfına uygun olarak seçiyoruz.

Bu yüzden Delta Vana ve Otomasyon, yüksek verimi hedef edindiğimiz projelerimizde fikir birliği içinde olduğumuz partnerlerimizden. Pinomatik vana, transmitterler, akış ölçerler gibi ölçme ve kontrol elemanlarında ana tedarikçimiz de aynı zamanda.

Proje tasarım aşamasında, hangi zorlu şartları göz önünde bulunduruyorsunuz?
Üretim tecrübemiz olduğu için şunu çok iyi biliyoruz. Üretimde sınai maliyeti oluşturan girdiler bakımından en başta hammadde ikinci sırada da enerji girdisi yer alır. Günümüzde kullandığımız enerji maliyetleri çok arttı. Bu artışa istinaden kullandığımız enerjiyi optimum düzeyde kullanmamız zaruri hale geldi. Bir ısı kaynağına ihtiyacınız varsa, bir buhara ihtiyacınız varsa en başta doğalgaz tüketimi aklımıza geliyor. Necm Kimya bizim için örnek bir proje, bu tesiste de buhar üretmek için doğalgaz kullanacağız. Bu tesisin ekonomik üretim yapabilmesi için 1 litre mutlak alkolü elde ederken tüketilen buharın optimum seviyede olması gerekiyor. Prosesi buna göre dizayn ediyorsunuz. Bir litre mutlak alkol elde etmek için yaklaşık 3,3 kilogram buhar tüketen bir sistem dizayn ettik. Normalde bu prosesler 4 kilogramın üzerinde buhar tüketirler.

Peki proje şuan hangi aşamada ve devreye girmesi toplamda ne kadar süreyi kapsayacak?
Projenin tüm üniteleri tamamlanmış durumda sadece yardımcı tesislerden birkaç eksik var. Bunun haricinde ilk madde alımından sakkarifikasyon ünitesine, fermantasyon ve distilasyon ünitesine kadar olan bütün sahalar tamamlandı. Prosesin %95’i tamamlanmış durumda, üç ay sonra işletme devreye alınacaktır.

Okan Bey, yine bu sektörde benzer projeleriniz var mıdır, yürütmekte olduğunuz?
Evet var, bir tane Katarlı bir yatırımcımız var. Onlar Türkiye’ye ithal hurma getiren bir firma. Onların hurma atıkları oluyor. Iskarta hurmalardan alkol üreten bir tesis inşa edeceğiz. Bu proje pilot olacak, yatırımcımızla beraber bu projeyi hurma üreticisi olan ülkelerde pazarlayacağız.

Mevcutta biyogaz tesisi olan bir yatırımcımız var, fabrikaların atıklarını biyogaza dönüştüren bir işletmesi var.  Konumları itibari ile atığa uzak ama melasa çok yakınlar. Biyogaz yerleşkelerine etil alkol tesisi kurmak istiyorlar. Melastan etil alkol, distilat atığından da biyogaz üretmek istiyorlar. 

Çıkan atık biyogaza dönüşecek. Bir taraftan elektrik üretecek, bir taraftan da açığa çıkan ısı ile buhar üretip; etil alkol üretim tesisine buhar sağlamış olacak. Çok verimli bir proje olacak.

Doğalgaz birim fiyatı kademeli sisteme girdiğinde bir metreküpü 15,83 TL (Eylül 2022, tarife OSB kademe II) liraları buluyor, onun da sınai maliyete yansıması litre mutlak alkolde yaklaşık 4-4,5 TL. Sonuç olarak litre mutlak alkol sınai maliyetinde 4-4,5 TL düşüş sağlayacak.

Şuan gündemimizde 2 tane projemiz var. Kapasiteleri küçük projeler olsa da, referans projeler arasına gireceğine eminiz.

Etil alkol ithalatının önüne geçmek için daha ne kadar yatırım yapılması gerekiyor, sizin gözlemleriniz nelerdir?
2021 yılında iç piyasaya 306 milyon litre etil alkol arzı gerçekleşmiş, yaklaşık 160 milyon litresi ithalattan karşılanmış, yani toplam tüketimin yarısı ithal alkol. Türkiye de kurulu kapasite yıllık tüketim olan 300 milyon litreden az. Ayrıca sektördeki 3 büyük firma kapasitesinin tamamına yakın kısmını yakıt etanolüne ayırmış durumda, kimya ve kozmetik sanayinde kullanılacak olan denatüre etil alkol iç piyasadan kısmen çoğu ithalden karşılanıyor. Burası da dediğim gibi 5 milyon litre butik bir yer, nihayetinde ithal edeceğine kendi üretiminde, kendi ürünlerinde kullanacak. Ülkemizde böyle yatırımların yapılması gerekiyor

Gelecek dönemde Delta Vana ve Otomasyon markası ile birlikte devreye almayı planladığınız projeler var mıdır?
Absoltek Proses Çözümleri olarak yatırımcılarımızda görüşme aşamasında olduğumuz 2 projemiz var. En kısa zamanda sonuca varmak ve bu projelere başlamak için heyecan duyuyoruz.

Son olarak eklemek istedikleriniz nelerdir?
Kısa zaman öncesine kadar yabancı tekelinde olan endüstriyel projelerin, iş insanlarımız tarafından biz Türk mühendislerine güvenerek emanet edilmesi, Absoltek Proses Çözümleri olarak şirketimizi ve çalışanlarımızı motive etmekte, şevkimizi artırmaktadır.